Op 22 november 2023 is de vervroegde Tweede Kamerverkiezing. We vinden het met zijn allen heel normaal dat alles geregeld is, zodat wij naar de stembus kunnen. Maar achter de schermen is het flink veel werk. Deze collega’s bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) zorgen voor een vlekkeloze organisatie van de verkiezing. Ook met de korte voorbereidingstijd van dit keer.
Een vlekkeloze Tweede Kamerverkiezing? Zij regelen het
Publicatiedatum 15-11-2023
Vervroegde verkiezing
Waarnemend programmamanager Aart Verloop van Team Verkiezingen zou ‘de winkel draaiende houden’ en beleidsadviseur Erlène Knoopers was net een maand bij het team. Toen viel het kabinet-Rutte IV. Samen met 10 andere collega’s werken zij aan de organisatie van de vervroegde Tweede Kamerverkiezing.
Val van het kabinet
Aart: ‘Een paar dagen van tevoren kregen wij signalen dat het erom ging spannen of het kabinet het weekend zou halen. Toen zijn we alvast begonnen met uitzoeken welke onderwerpen we als eerste in gang moesten zetten, mocht het kabinet vallen. Eerst leek het met een sisser af te lopen. Maar het liep anders. Vanaf het moment dat het nieuws over de val kwam, stond mijn telefoon roodgloeiend.’
Caribisch Nederland
Erlène: ‘Ik werk onder andere voor Caribisch Nederland. De gemeenten in Europees Nederland drukken zelf de stembescheiden, maar voor de bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied doet BZK dat. En dat regel ik. Het team zat nog volop in de evaluatie en afronding van de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen, de verkiezingen voor de eilandsraden en de kiescolleges.
Samen met gemeenten
Erlène: ‘Een belangrijk onderdeel van de voorbereiding is communicatie met gemeenten. Zij wijzen de stemlocaties aan en richten ze in, zoeken, benoemen en trainen leden van stembureaus en zorgen voor de stempassen, stembiljetten en kandidatenlijsten.
Kiesraad
Aart: ‘In de toekomst gaat de Kiesraad een deel van de organisatie van verkiezingen van ons overnemen. Hiervoor is een wetsvoorstel in de maak. Wij zijn dus bezig met een overdracht. De Kiesraad adviseert de regering en het parlement over kiesrecht en het verkiezingsproces. De raad registreert ook de politieke partijen die meedoen aan landelijke verkiezingen, zorgt voor de kandidatenlijsten en stelt uiteindelijk de uitslag van de verkiezing vast.’
Kieswet
Aart: ‘Hoe verkiezingen worden georganiseerd staat tot in detail in de wet beschreven. Een kleine verandering betekent al snel een wetswijziging. Dat gaat bijvoorbeeld over restzetelverdeling, de strafbaarstelling van ronselen of experimenten met een nieuw stembiljet. Veel van ons werk draait dus om de Kieswet. Daarin werken we veel samen met de directie Constitutionele Zaken en Wetgeving, die verantwoordelijk is voor het voorbereiden van alle wet- en regelgeving van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.’
Elk jaar een verkiezing
Erlène: ‘We hebben in Nederland ongeveer elk jaar een verkiezing: voor de gemeenteraden, eilandsraden, Provinciale Staten, Waterschappen, de kiescolleges Caribisch Nederland, het kiescollege niet-ingezetenen, het Europees Parlement en de Tweede Kamer. Voor een verkiezing is 9 à 10 maanden een normale voorbereidingstijd. Er moeten contracten gesloten worden, de stembescheiden vastgesteld en rapporten en adviezen geschreven, zoals een communicatiestrategie voor de landelijke publiekscampagne.’
Wat kunnen we nog beter doen?
Aart: ‘In grote lijnen is het verkiezingsproces routine. Maar wij vragen ons elke keer af of het nog beter kan, of we zaken moeten aanpassen. Daarom is evaluatie van elke verkiezing zo belangrijk. Over de uitvoerbaarheid bijvoorbeeld. Wij kijken samen met gemeenten wat wij kunnen verbeteren en hoe we ze nog beter kunnen ondersteunen.’
Stembureau bemensen
Wist je dat je bij de Rijksoverheid ruimte krijgt om een stembureau te bemensen onder werktijd? Dit is nog naast de reguliere regeling voor vrijwilligerswerk. Als ambtenaar mag je maximaal 32 uur per jaar vrijwilligerswerk doen onder werktijd.